De kat is eindelijk uit de zak en Intel heeft “Arrow Lake” onthuld, de nieuwste desktopgeneratie. Het begint met vijf Ultra CPU’s, later volgen er meer en andere varianten.
Nadat Intel veel dingen in de laptopsector op de schop heeft genomen met Lunar Lake, gaat het nu verder met Arrow Lake in de desktopsector. Dit begint al met de naamgeving. Het is niet de 15e generatie, maar heeft nu dezelfde naam als de laptop CPU’s: Intel Core Ultra 200.
Arrow Lake is een spannend totaalpakket: Intel heeft veel van de fouten van de vorige generatie (Raptor Lake) hersteld en veel kennis uit de nieuwe mobiele processors (Lunar Lake) verwerkt. Het resultaat is een aanzienlijk zuinigere architectuur met een stabiele toename in prestaties en moderne technologie-updates, waaronder meer cache, nieuwe grafische chips en natuurlijk een NPU.
Inhoudsopgave
Intel’s nieuwe CPU cores
Naast de processorarchitectuur als geheel werkt Intel ook aan de structuur van de P- en E-cores in Arrow Lake. De E-cores zijn nu gebaseerd op “Skymont” technologie en de P-cores op “Lion Cove” technologie. Dit zorgt voor een aantal mooie updates ten opzichte van de 14e generatie.
De E-cores hebben nu twee keer zoveel bandbreedte naar de L2-cache gekregen en de L2-cache (per core) is verhoogd naar 4 MB. Hun IPC (instructies per cyclus) is met 32 procent verhoogd. Functionele technieken zoals het voorspellen van de volgende instructies enz. zijn ook verfijnd.
De P-cores halen nu 9% meer IPC, kunnen aanzienlijk fijnere kloksgewijze sprongen maken (16,67 MHz) en de technische basis is ook hier verbeterd. Het geheugensysteem voor de L2-cache is bijvoorbeeld uitgebreid.
Er is nu ook een totaal van 36 MB gedeelde L3 cache, waar alle cores toegang toe hebben. Dit zou voor een aanzienlijke prestatieboost moeten zorgen, vooral voor data-intensieve toepassingen.
Al met al geen revolutie. Beide core types werken nu iets sneller, de technische basis is uitgebreid en up-to-date gebracht.
Het einde van Hyper-Threading
Intel benadrukt ook de AI-verbeteringen in beide cores: De E-cores verwerken en sturen AI-berekeningen twee keer zo snel door en het energiebeheer van de P-cores wordt nu afgehandeld door de AI. De (niet meer zo nieuwe) Intel Thread Director is ook bijgewerkt voor een beter gebruik van de cores.
AI? In mijn desktopcomputer? Ja, want de nieuwe Core Ultra 200 hebben nu ook een NPU! Dit is “gewoon” overgenomen en aangepast van de mobiele Lunar Lake processors. Intern noemt Intel het “NPU 3”. Hij kan tot 13 TOPS (int8) uitvoeren. AI-taken worden echter niet alleen door de NPU uitgevoerd; samen met de GPU en CPU haalt de Intel Core Ultra 200 36 TOPS. Dat is overigens onder de vereiste 40 TOPS voor Windows Copilot+.
Het officiële einde van SMT of Hyper-Threading bij Intel is historisch gezien een grote stap, maar technisch gezien meer een middelgrote. Een technologie die de prestaties van een klein aantal rekenkernen beter verdeelt en coördineert. In de tussentijd is het echter niet meer (zoooo) belangrijk voor veel cores. Het zou echter wel een aardige prestatieboost moeten geven, vooral bij gamen zonder SMT. SMT is uitgeschakeld aan de hardwarekant, dus er is geen manier om het te activeren in het UEFI/BIOS.
Spannend: Intel heeft ook de modulaire chipstructuur (Foverso Advanced 3D) verbeterd, die nu technisch vergelijkbaar zou moeten zijn met AMD’s “3D” CPU-technologie.
Nu met grafische eenheid en in kleur
Intel heeft het zichzelf gemakkelijk gemaakt en de grafische eenheid van de mobiele processors naar de desktopmodellen gebracht. Ze hebben tot vier Xe grafische cores en zijn geschikt voor DirectX 12 Ultimate en RayTracing. Intel geeft tot 8 TOPS op als rekenkracht. Voorheen hadden alleen een paar geselecteerde desktop CPU’s een grafische eenheid, nu is het meer de nieuwe standaard. Van de vijf nieuwe modellen zijn er slechts twee zonder iGPU.
Significant energiezuiniger
De cores zijn iets herzien en zijn nu iets krachtiger. Maar de grootste vernieuwing is waarschijnlijk het aanzienlijk lagere energieverbruik. Voor lichtere taken (kantoor, surfen, media) zou de processor tot 58 procent minder stroom verbruiken. Dat is behoorlijk goed.
De combinatie met de (lichte) toename in prestaties maakt het des te opmerkelijker: minder stroom en toch krachtiger dan Raptor Lake, cool! Vooral met multi-threaded applicaties, dus dit keer geen virtuele maar fysieke core threads (omdat er geen SMT meer is), zouden de nieuwe processors uitblinken met tot wel 10 procent meer prestaties.
In alle dia’s die Intel heeft laten zien, wordt de prestatieverhoging vaak in verband gebracht met het stroomverbruik. Een duidelijke reactie van Intel op de hoge efficiëntie van de ARM-concurrentie.
In een voorbeeld met AC: Mirage verbruikt de computer met de nieuwe Intel Core Ultra 9 285K ongeveer 447 watt in totaal en haalt 261 FPS. Dezelfde computer met de “oude” Intel Core i9-14900K verbruikt ongeveer 527 watt en haalt 264 FPS in het spel. De maximale energiebesparing (ten opzichte van de voorganger) zou tot 165 watt bedragen; op één dia wordt ook 188 watt genoemd. Overigens: omdat er minder stroom door de CPU stroomt, zou deze gemiddeld ook zo’n 13 graden koeler moeten draaien.
Eerste NPU voor desktop CPU’s
Of je het nu leuk vindt of niet, AI of een neurale verwerkingseenheid maakt nu deel uit van de desktop processors van Intel. Tijdens de presentatie werd echter meerdere keren herhaald dat de focus van de NPU heel specifiek is gekozen.
De nieuwe Intel Core Ultra 200 CPU’s zijn bedoeld om AI-taken op de computer mogelijk te maken en de CPU/GPU te ontlasten. De NPU mag echter niet ten koste gaan van de “bekende” hoge prestaties van Intel CPU’s in games en toepassingen. De ruimte op een CPU DIE is beperkt en een desktopprocessor is er voor veeleisende toepassingen en gaming.
Een voorbeeld van het beoogde gebruik van een NPU op het bureaublad of voor gamers was een “video-naar-toetsenbord snelkoppeling” toepassing tijdens de presentatie. Een webcam werd gericht op een persoon die een game speelde. Deze kon worden bestuurd met een hoofdbeweging, het wapen werd herladen met een grijns op het gezicht en de granaat werd gegooid met open mond.
Het geheel werd berekend op de NPU en werkte daar veel effectiever dan wanneer de CPU moest werken. Het is ook een geweldig voorbeeld van hoe de NPU kan worden gebruikt om gamen makkelijker te maken voor mensen met een handicap.
In “klassieke” termen werken AI-functies, bijvoorbeeld in Photoshop of Premiere, aanzienlijk sneller en efficiënter dan met de pure CPU-voorganger. Intel claimt hier twee keer zo goede prestaties (in Geekbench AI).
Het is echter ook belangrijk om op te merken dat Intel de belasting op de CPU en GPU wil verminderen voor alle toekomstige AI-functies (zowel in games als in toepassingen). Dit betekent dat deze delen van de processor zich kunnen concentreren op hun eigenlijke taken en de AI-berekening niet hoeven over te nemen.
Nieuwe socket en moederborden
Helaas introduceert Intel ook een nieuwe processorsocket op moederborden voor de nieuwe processors: LGA1851.
Als onderdeel hiervan is er ook een nieuwe Intel-chipset uit de 800-serie voor de nieuwe moederborden. Het aantal I/O’s is iets verhoogd en de technologie is up-to-date: Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.3 en LE.
Nog een grote stap: Thunderbolt 4 (maximaal twee poorten) wordt nu rechtstreeks ondersteund door de desktopprocessor en zal een nieuwe standaard worden. Tot nu toe werd de verbinding vooral gebruikt op laptops. Als het moederbord het toelaat, zijn er ook tot vier Thunderbolt 5-aansluitingen mogelijk.
Er is ook een mooie update voor het RAM: DDR5-bars met maximaal 6400MHz worden nu ondersteund. 48 GB per DIMM en een maximum van 192 GB. ECC ondersteuning is ook beschikbaar.
Intel Core Ultra in één oogopslag
Om een lang verhaal kort te maken, hier is een overzicht van alle aangekondigde processors:
De nieuwe processors worden op 24 oktober gelanceerd, dus de aankondiging en release liggen dicht bij elkaar. De CPU’s zijn geprijsd tussen 590 en 295 Amerikaanse dollar; er werden geen europrijzen gegeven tijdens de presentatie. Ze zouden echter ook in deze range moeten liggen.
Stevige update, goede basis voor de toekomst
Ik heb de titel van de samenvatting van vorig jaar aangehouden. Het is nu nog actueler dan voorheen.
Met Arrow Lake heeft Intel een echt goed totaalpakket in handen. De fouten van de vorige generatie zijn gecorrigeerd, goede elementen van de nieuwe mobiele CPU’s zijn overgenomen voor de PC en de basistechnologieën (verbindingen, architectuur, functies, etc.) zijn verbeterd. De prijs (in US dollars) is over het algemeen ook acceptabel.
De introductie van een NPU in de desktopsector kan sommige gebruikers zeker van streek maken, maar Intel heeft voor een gematigde aanpak gekozen. De NPU of de ruimte voor een NPU op de chip is niet te veel en leidt niet tot prestatieverlies in vergelijking met klassieke CPU-prestaties. Moderne toepassingen zoals video- en beeldverwerking zouden hier ook merkbaar van moeten profiteren.
Tot slot vermeldde Intel ook dat de nieuwe H en HX CPU’s voor laptops in het eerste kwartaal van 2025 zullen verschijnen. Met andere woorden, de echt krachtige high-end processors.
Computer Componenten in onze winkel
via Intel – Status: 10.2024
